لولوبیان

نام قبایلی كه ظاهرا بخش وسیعی از كوهها و كوهپایه های بخش علیای دیاله تا دریاچه ارومیه را اشغال كرده بودند.از پادشاهان آنان آنوبانی نی را می شناسیم كه سنگ نبشته اش در سر پل زهاب بر روی صخره ای كشف شده است و مربوط به قرن 22 پیش از میلاد است.از نوشته مزبور چنین بر می آید كه این قبایل در نیمه دوم هزاره سوم پ م دارای دولت بوده و جامعه ای طبقاتی داشته اند.ریشه اكدی و ایلامی كلمه لولوبی نشان میدهد كه این قبایل ظاهرا با ایلامیان قرابت داشته اند .در متون آشوری آنها را به نام زاموا میشناسیم.

نقش برجسته آنو با نی نی

مانایی ها

گوتیان

كاسی ها

میتانی ها

:اسنادی كه به لولوبیان اشاره دارند

علاوه بر سنگ نگاره آنوبانینی كه اثری از خود لولوبیان است‏ حكومتهای همسایه نیز به آنها اشاراتی دارند كه به شرح زیر است

حكام لولوبی در زمان نارام سین در تنگه قراباغ(معبر پاگان امروزی) در جنوب شهر زور با بابلیها جنگیدند و شكست سختی خوردند. نارام سین شرح ماجرا را در صخره ای در این تنگه در حدود 2500 پ م نگاشته است. البته در حدود 1200 پ م این سنگ پس از فتح بابل توسط مادها به شوش منتقل شد و شوتروك ناحونته حاكم ایلام نیز شرح پیروزی خود بر بابل را به آن به خط ایلامی اضافه كرد

در قراردادهای سلسله دوم اور كه در سال 1984 در تل براك كشف شد اشارات زیادی به لولوبیان شده است. برخی از این الواح مربوط به همان سالی است كه پادشاه اور به ولایت شمیروم و لولوبیان حمله كرده و آنها را غارت كرده است.

در الواح افسانه آفرینش بابلی كه حاكی از وحشت و ترس بابلیان از گوتیان است آنوبانی نی به صورت حیوانی عظیم الجثه كشیده شده است و او را شهریار شهر كوشه دانسته اند.